شب قدر کدام شب است؟
شکى نیست که «لیله القدر»، یکى از شب هاى ماه رمضان است؛ جمع میان آیات قرآن نیز اقتضاى آن را دارد. از یک سو مى فرماید: «قرآن در ماه رمضان نازل شده است»[۱] و از سوى دیگر مى فرماید: «ما آن را در شب قدر فرو فرستادیم»[۲]. اما براى تعیین آن، باید به روایات مراجعه کرد. در روایات شیعه و اهل سنت، احتمالات گوناگونى داده شده است؛ از جمله: شب هفدهم، شب نوزدهم، شب بیست و یکم، شب بیست و سوم، شب بیست و هفتم و شب بیست و نهم. براساس روایت مشهور ائمه اطهار (علیهم السلام)، احتمال اینکه شب قدر، یکى از شب هاى نوزدهم، بیست و یکم و یا بیست و سوم ماه رمضان باشد، بیشتر است.
سید بن طاووس، از بزرگان علماى شیعه، روایات متعددى درباره تعیین شب قدر در کتاب اقبال الاعمال جمع آورى کرده است که از مجموع آنها فهمیده مى شود:
اندازه گیرى و «تقدیر» امور و کارها، در شب نوزدهم و «تحکیم» آنها در شب بیست و یکم و «امضاى» آنها در شب بیست و سوم است. به این دلیل شب زنده دارى و عبادت و دعا در این سه شب بسیار توصیه شده؛ به ویژه بر دو شب بیست و یکم و بیست و سوم تأکید بیشترى گشته است.[۳] در روایتى از امام صادق (علیه السلام) درخواست مى شود که شب قدر را معین کنند، ایشان مى فرماید: «آن را در شب بیست و یکم و بیست و سوم بجویید». وقتى راوى مى خواهد امام آن را دقیقاً مشخص کند؛ مى فرماید: «چه سخت است بر تو که دو شب را کوشش کنى!»[۴] در عین حال روایات متعددى دلالت دارد که شب بیست و سوم، شب قدر است.[۵] البته شب قدر بر ائمه اطهار (علیهم السلام) کاملًا روشن است؛ زیرا فرشتگان در آن شب بر آنان فرود مى آیند.[۶] اما اصرار بسیارى داشته اند که شیعیان چند شب را به عبادت و شب زندهدارى مشغول باشند. با توجه به این مطالب، روشن مى شود که شب قدر در هر سالى وجود دارد و آن یک شب است و اختلاف تقویم، موجب نمى شود چند شب قدر داشته باشیم. بر این اساس تأکید شده است دهه آخر ماه رمضان، یا حداقل سه شب یاد شده مراقبت شود. پیامبراکرم (صلى الله علیه و آله) در دهه آخر ماه رمضان در مسجد معتکف مى شد. و برخى از بزرگان شیعه، براى درک شب قدر یک سال شب ها را احیا مى داشتند به هر حال شب قدر یک شب است و به احتمال بسیار زیاد، این یک شب، در دهه آخر ماه مبارک رمضان مقدر شده است و مؤمنان براى درک آن شب، تلاش مى کنند و احیا مى گیرند.
گفتنى است با نزول فرشتگان در شب قدر، برکات فراوان و متعددى جریان مى یابد که مهم ترین آن تقدیر امور سالانه است. اما علاوه بر آن، نزول دسته جمعى فرشتگان، نورانیت و برکتى را به وجود مىآورد که از فرصت هاى ممتاز، براى توبه و ارتقاى درجات معنوى است؛ به طورى که انسان مى تواند از فرصت یک شب، ارجمندى هزار ماه را به دست آورد. بنابراین اگر چه اعلام تقدیر امور سالانه به حجت خدا؛ در وقت معین از شب قدر انجام مى گیرد؛ اما براى مردم سراسر جهان- با اختلاف افقهایى که دارند- شب قدر به نسبت هر منطقه ادامه دارد و همچنان برکات نزول فرشتگان شامل حال آنان مى شود.
تقدیر امور آنان نیز بر اساس آن انجام مى گیرد و با اعلام قبلى تقدیر امور به حجت خدا، در وقت معین منافات ندارد. از این رو حتى براى کسانى که در منطقه خود فرصت شب را از دست داده اند؛ در روایات آمده است که روزهاى شب قدر نیز فضیلت شب آن را دارد و اگر کسى در پى درک فضایل آن باشد، به آنها مى رسد. همچنین در روایات آمده است: اگر کسى در این شب ها موفق نشد، منتظر شب و روز عرفه باشد که مى تواند در آن، سرنوشت خویش را رقم زند. بنابراین تعیین این اوقات براى رقم زدن تقدیرات انسان، نه براى خداوند محدودیت مىآورد و نه براى انسان؛ لکن این اوقات ویژگى هایى در تسریع حرکت انسان به سوى کمال حقیقى دارد.[۷]
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[۱]. بقره، آیه ۱۸۵
[۲]. قدر، آیه ۳
[۳]. سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ج ۱، صص ۳۴۱- ۳۴۵ و ۳۵۶ و ۳۷۴- ۳۷۵؛ (مکتب الاعلام الاسلامى، چاپ اول ۱۴۱۴ ق، قم)
[۴]. همان، ص ۳۵۷
[۵]. همان، ص ۳۷۴ و ۳۷۵
[۶]. بصائر الدرجات، به نقل از امام صادق علیه السلام؛ ر. ک: انسان و قرآن، ص ۲۴۱
[۷]. پرسش ها و پاسخ هاى برگزیده ویژه ماه مبارک رمضان، ج۹، ص۷۰
سلام. امام محمدباقر صلواهاللهعلیه فرمودند: اگر کسی از شب اول ماه مبارک، هرشب صد مرتبه سورهی مبارکه ی دخان را قرائت کند، در شب بیستوسوم میبیند آنچه که در آسمانها اتفاق میافتد.
(گویا انسان فرود فرشتگان را درک میکند که برای طواف ائمهی معصومین نازل میشوند)
[پاسخ]
ببخشید جناب فلاح، اگه ممکنه به این سؤال پاسخ بدید:
مثلاً شب بیستوسوم در ایران با کشور دیگر یک روز تفاوت دارد. یعنی یکشب ایرانیها شب قدر دارند، و شب بعد در کشور دیگر لیلهالقدر است؟
[پاسخ]
حمیدرضا پاسخ در تاريخ تیر ۲۵ام, ۱۳۹۳ ۱۱:۰۱ ب.ظ:
سلام علیکم.
شب قدر یک شب است در طول سال! یعنی یک شب است که فرشتگان الهی به اذن خداوند از آسمان به زمین نازل می شوند و تقدیرات مردم را به دست امام زمان علیه السلام می رسانند لذااگر کسی از شب۱۹ تا شب۲۳ یعنی این پنج شب را احیا بدارد انشاالله شب قدر را درک خواهد کرد!
موفق باشید.
[پاسخ]
لینک کنید.
ممنون
[پاسخ]
حمیدرضا پاسخ در تاريخ تیر ۲۷ام, ۱۳۹۳ ۲:۳۲ ب.ظ:
سلام.
این آدرسی که به عنوان وبلاگ خودتون زدید باز نمیکنه!
[پاسخ]
سلام. سؤالم کمی مبهم بود، جواب شما رو درک نکردم.
مثلاً امشب در ایران شب بیستوسوم است و فرداشب در عراق شب بیستوسوم است.
پس کدام شب، شب قدر میشود؟ با توجه به روایات که شب قدر به احتمال بیشتر، شب بیستوسوم است؟ شب بیستوسوم ایران یا عراق؟
[پاسخ]
حمیدرضا پاسخ در تاريخ تیر ۲۸ام, ۱۳۹۳ ۸:۳۸ ب.ظ:
سلام.
جواب روشن بود.
شب قدر یک شب فقط هست در طول سال!
بنابراین برای اینکه ما به یقین برسیم که این شب را درک کنیم بر فرض اینکه شب ۲۳ شب قدر باشد احتیاطاً یک شب قبل از شب ۲۳ ایران و یک شب بعد از شب۲۳ ایران احیا بداریم تا به یقین شب قدر را درک کنیم!
التماس دعا
[پاسخ]
سلام حاجآقا. اول اینکه جواب شما با روایات ائمه منافات دارد. دوم جواب سؤال رو کشف کردم:
بر فرض، شب بیستوسوم شب قدر است. لحظه ی اذان صبح حضرت هدی پرونده شب قدر برای هر شخص رو امضا میفرمایند. وقتی امشب پرونده ی ما امضا شد، شب قدر ما در این سال به پایان رسیده و سال جدید مؤمن از روز بعد آغاز میشه؛ و قطعاً ما نمیتوانیم فرداشب را در عراق مجدداً هزارماه بهره بگیریم. چون به قول شما یک شب لیلهاقدر است. و آن اولینشب بیستوسومی است که بر ما میگذرد، چه در ایران، چه در عراق، یا مثلاً اروپا.
[پاسخ]
حمیدرضا پاسخ در تاريخ تیر ۲۹ام, ۱۳۹۳ ۱:۳۵ ب.ظ:
سلام.
من که متوجه نمیشم شما چی می فرمایید!
شاید تلفنی صحبت کنیم منظور همدیگه رو متوجه بشیم!
[پاسخ]