حضرت آیت الله نظری منفرد دام ظله در کتاب «قصه کربلا» در ابتدای این بحث، برخی از روایات وارد شده در این باب را ذکر می کند و بعد از ذکر روایات، نتیجه ای که از روایات وارد شده درباره ی زیارت حضرت سیدالشهداء علیه السلام بدست می آید را ذکر می کند.

ایشان در ابتدا می فرمایند:

روایات بسیاری در فضیلت زیارت آن حضرت بلکه در وجوب آن آمده است:

1: از امام صادق علیه السّلام روایت شده است که فرمود: زِيَارَةُ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ وَاجِبَةٌ عَلَى كُلِّ مَنْ يُقِرُّ لِلْحُسَيْنِ بِالْإِمَامَةِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل؛ زیارت حسین بن علی علیهماالسّلام بر هر کسی که به امامت حسین علیه السّلام از طرف خدای عزّ و جلّ اقرار دارد، واجب است.[1]

2: قَالَتْ قَالَ لِي يَا أُمَّ سَعِيدٍ تَزُورِينَ قَبْرَ الْحُسَيْنِ قَالَتْ قُلْتُ نَعَمْ فَقَالَ لِي زُورِيهِ فَإِنَّ زِيَارَةَ قَبْرِ الْحُسَيْنِ وَاجِبَةٌ عَلَى الرِّجَالِ وَ النِّسَاء؛ زنی به نام امّ سعید می گوید: حضرت صادق علیه السّلام به من فرمود: آیا مزار حسین علیه السّلام را زیارت می کنی؟! عرض کردم: آری! آن حضرت فرمود: امّ سعید! مزار حسین را زیارت کنید زیرا زیارت او بر مردان زنان واجب است.[2]

3: مُرُوا شِيعَتَنَا بِزِيَارَةِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ فَإِنَّ إِتْيَانَهُ مُفْتَرَضٌ عَلَى كُلِّ مُؤْمِنٍ- يُقِرُّ لِلْحُسَيْنِ بِالْإِمَامَةِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل‏؛ محمد بن مسلم از حضرت باقر علیه السّلام نقل کرده است که فرمود: به شیعیان من دستور دهید تا به زیارت مزار حسین علیه السّلام بروند، براستی که زیارت مزار حسین علیه السّلام بر هر مؤمنی که اقرار به امامت حضرتش از جانب خدای عزّ و جلّ دارد، واجب است.[3]

4: عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا قَالَ مَنْ زَارَ قَبْرَ الْحُسَيْنِ بِشَطِّ الْفُرَاتِ كَانَ كَمَنْ زَارَ اللَّهَ فَوْقَ عَرْشِه؛ حضرت رضا علیه السّلام فرمود: کسی که مزار أبی عبدالله علیه السّلام را در کنار شط فرات زیارت کند بمنزله ی کسی است که خداوند را در فوق عرش زیارت کرده باشد.[4]

5: عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ مَنْ أَتَى قَبْرَ الْحُسَيْنِ عَارِفاً بِحَقِّهِ كُتِبَ فِي عِلِّيِّين؛‏ ابن مسکان از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرده است: کسی که نزد حسین آید (به زیارت مزار حسین علیه السّلام بشتابد) و حقّ او را بشناسد، نام او در علیّین ثبت گردد.[5]

6: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ مَنْ أَتَى قَبْرَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَارِفاً بِحَقِّهِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّر؛ امام صادق علیه السّلام فرمود: کسی که به زیارت قبر ابی عبدالله الحسین علیه السّلام برود و عارف به حقّ او باشد[6]، خداوند گناهان گذشته و آینده او را خواهد بخشید (بجز حقّ الناس).[7]

7: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ أَدْنَى مَا يُثَابُ بِهِ زَائِرُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ بِشَطِّ الْفُرَاتِ إِذَا عَرَفَ حَقَّهُ وَ حُرْمَتَهُ وَ وَلَايَتَهُ أَنْ يُغْفَرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّر؛ امام موسی بن جعفر علیهماالسّلام فرمود: کمترین ثوابی که به زائر قبر امام حسین علیه السّلام در کنار شط قرات داده می شود ـ در صورتی که معرفت به حقّ او و حرمت و ولایتش داشته باشد ـ این است که گناهان گذشته و آینده ی او (غیر از حقّ النّاس) آمرزیده می شود.[8]

8: عَنْ زَيْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ زِيَارَةُ قَبْرِ الْحُسَيْنِ تَعْدِلُ عِنْدَ اللَّهِ عِشْرِينَ حِجَّةً وَ أَفْضَلَ مِنْ عِشْرِينَ حِجَّة؛ زید شحّام از امام صادق علیه السّلام نقل کرده است که: زیارت قبر حسین علیه السّلام نزد خدا برابر با بیست حج بلکه افضل از بیست حج است.[9]

9: عَنْ صَالِحٍ النِّيلِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مَنْ أَتَى قَبْرَ الْحُسَيْنِ عَارِفاً بِحَقِّهِ كَانَ كَمَنْ حَجَّ مِائَةَ حِجَّةٍ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ؛ ‏صالح نیلی از امام صادق علیه السّلام نقل کرده است که فرمود: کسی که نزد قبر حسین علیه السّلام آید و حقّ او را بشناسد، همانند کسی است که صد حج را با رسول خدا صلّی الله علیه و آله بجای آورده باشد.[10]

10: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَكِيمٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ قَالَ: مَنْ أَتَى قَبْرَ الْحُسَيْنِ فِي السَّنَةِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ أَمِنَ مِنَ الْفَقْرِ؛ محمّد بن حکیم از حضرت ابوالحسن علیه السلام کرده است: کسی که سه مرتبه در سال به زیارت مزار حسین علیه السلام آید، از فقر و تنگدستی ایمن گردد.[11]

11: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ قَالَ: مُرُوا شِيعَتَنَا بِزِيَارَةِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ – فَإِنَّ إِتْيَانَهُ يَزِيدُ فِي الرِّزْقِ وَ يَمُدُّ فِي الْعُمُرِ وَ يَدْفَعُ مَدَافِعَ السَّوْءِ وَ إِتْيَانَهُ مُفْتَرَضٌ عَلَى كُلِّ مُؤْمِنٍ يُقِرُّ لَهُ بِالْإِمَامَةِ مِنَ اللَّهِ؛ محمّد بن مسلم از حضرت باقر علیه السلام نقل کرده است که فرمود: به شیعیان ما دستور بدهید که به زیارت قبر حسین علیه السّلام بروند زیرا زیارت مزار آن حضرت روزی آدمی را زیاد و عمر او را طولانی، و بلاها و بدی ها را از او دور می سازد و زیارتش واجب است بر هر کسی که به امامت حسین علیه السّلام از طرف خداوند اقرار دارد.[12]

12: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ قَالَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ أَنَا قَتِيلُ الْعَبْرَةِ قُتِلْتُ مَكْرُوباً وَ حَقِيقٌ عَلَى اللَّهِ أَنْ لَا يَأْتِيَنِي مَكْرُوبٌ إِلَّا أَرُدَّهُ وَ أَقْلِبَهُ إِلَى أَهْلِهِ مَسْرُوراً؛ امام صادق علیه السلام فرمود که: حسین بن علی علیهماالسّلام فرموده است: من قتیل اشکم، در حال غمگینی کشته شده ام، و سزاوار است بر خدا که هیچ غمزده ای به نزد من نیاید مگر اینکه شادمان به نزد افراد خانواده ی خود بازگردد.[13]

نتیجه گیری:

پس از بیان روایات فوق درباره زیارت امام حسین علیه السّلام ممکن است برای خواننده این سؤال مطرح شود که: آنچه ما شنیده ایم زیارت امام حسین علیه السّلام یکی از مستحبات و دارای فضیلت و ثواب می باشد همانگونه که تعدادی از روایات فوق بر آن دلالت داشت، پس چگونه از برخی روایات بویژه سه روایت اول (و روایت یازدهم) استفاده وجوب زیارت می شود و در آنها کلمه واجب بکار گرفته شده است؟

در پاسخ می گوییم که: واجب در این گونه روایات معنایی دارد غیر از آنچه امروز اصطلاحاً در فقه ما مطرح است، چه آنکه واجب به معنای «امری که ترک آن جایز نیست و عقاب دارد» از اصطلاحات فقهاء است و در عصر ائمه علیهم السّلام رائج نبوده است، و باید واجب در عصر ائمه علیهم السّلام را به همان معنای لغوی و متفاهم عرفی آن حمل کرد و آن عبارت از لازم و ثابت است، یعنی کسی که به امامت حسین علیه السّلام اقرار دارد لازم است و سزاوار که آن حضرت را زیارت کند، و همین که در روایت آمده است که: «بر هر مؤمنی که اقرار به امامت او دارد» قرینه بر مطلب است زیرا اگر امر واجبی بود که ترک آن جایز نبود نیاز به ذکر اقرار به امامت و ایمان نداشت.

و من (منظور مؤلف کتاب حضرت آیت الله نظری منفرد می باشد) در خصوص این روایات با بعضی از اعاظم رحمه الله مذاکره کردم، ایشان بر اساس این احتمال که شاید مراد از وجوب همان وجوب اصطلاحی باشد می فرمود که: زیارت امام حسین علیه السّلام همانند حج در عمر یک مرتبه واجب است و ترک آن جایز نیست در صورتی که استطاعت برای زائر همانند حج مُحقّق شود.[14]

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1]. ارشاد شیخ مفید، ج2، ص133

[2]. کامل الزیارات، ص122

[3].کامل الزیارات، ص121

[4]. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص110

[5]. همان.

[6]. مراد از این جمله شاید این باشد که آن بزرگوار را امام معصوم و مفترض الطاعه بداند و با این معرفت او را زیارت نماید. رزقنا الله زیارته فی الدنیا و شفاعته فی الآخره، والله العالم بحقائق الامور

[7]. همان، ص111

[8]. همان

[9]. همان، ص117

[10]. همان، ص 118

[11]. .وسائل الشیعه، ج14، ص438، حدیث3

[12]. وسائل الشيعة، ج‏14، ص 414، حدیث4

[13]. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص98

[14]. قصه کربلا، آیت الله نظری منفرد، ص553