سؤال: برای ورود به حوزه چه مقطعی از تحصیلات کلاسیک برای غالب و نوع افراد مناسب است؟ لطفاً توضیح دهید.

جواب: با عرض سلام و احترام خدمت شما دوست عزیز.

در مورد این مسئله علما، استاید و صاحب نظران، دیدگاه های متفاوتی دارند اما نظر چند تن از علما را نقل و سپس نتیجه گیری می کنیم:

در ابتدا نظر حضرت آیت الله مکارم شیرازی (دام ظلّه) را نقل می کنیم و سپس نظر دیگر اساتید.

ایشان در جواب استفتائی که از دفترشان به عمل آمد، فرمودند: در صورت وجود علاقه و استعداد کافی، بهتر آن است پس از اخذ دیپلم وارد حوزه شوند.[1]

حضرت حجة الاسلام علیدوست عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم: ایشان در پاسخ به این سؤال در کتاب «صراط» که برای هدایت تحصیلی طلاب و دانش پژوهان تألیف کرده اند می نویسند: هیچ سنّ و مدرکی برای ورود به حوزه، مانع اصلی به حساب نمی آید؛ چنانچه کسی واقعاً علاقه مند و صاحب اراده باشد، در هر سنّی که وارد حوزه شود موفّق خواهد بود، به ویژه اینکه تأخیر در ورود به حوزه در برخی سن ها قابل جبران است؛ مثلاً ممکن است معتقد باشیم که اتمام دوره راهنمایی بهترین مقطع برای ورود به حوزه است، در عین حال اینگونه نیست که اگر کسی در پایان دوره دبیرستان وارد حوزه شد راه جبران مسدود باشد؛ بنابراین هیچ سنّی به عنوان مانع بنیادین برای ورود به حوزه مطرح نیست! (البته کسی که سنّ او به 50 یا 60 سال رسیده است، از محور بحث خارج است).

تجربه نشان داده است که پایان دوره راهنمایی مناسب ترین سنّ برای ورود به حوزه است، زیرا سطح مواد درسی دوره ی بعد از دبستان نوعی آمادگی برای خواندن دروس حوزوی ایجاد می کند؛ چنانکه مشکل مرحله بعد از دبیرستان برای ورود به حوزه، گذشت زمان است. در حقیقت این مرحله برای ورود به حوزه مقداری دیر است، نه این که مشکلی خاص و عمده به حساب آید. تجربه عملی حوزه هم مؤید این سخن است؛ چنانکه مدیریت حوزه طی چند سال، برای ورود به حوزه مدرک خاصی قائل نبود، بعداً ـ به دلیل ملاحظاتی ـ شرط دیپلم گذاشته، سپس نسبت به مناطق محروم از این شرط صرف نظر شد و پایان دوره راهنمایی به عنوان شرط پذیرش افراد در حوزه قلمداد گردید. در حال حاضر دانش آموزان فارغ التحصیل از مقطع راهنمایی را مطلقاً پذیرش می کنند. البته همانطور که گفته شد، اگر کسی پس از پایان سال دوّم دبیرستان، حتی پس از اخذ مدرک دیپلم هم تصمیم گرفت وارد حوزه شود فرصت نگذشته و قابل جبران است.

 آنچه ذکر گردید برنامه ای است برای نوع و غالب افراد، در حالی که این امکان وجود دارد فردی مستعد پس از پایان دوره ی ابتدایی هم بتواند در حوزه مشغول تحصیل شود (با فرض برخوردار بودن از استعداد و حضور والدین در شهری که حوزه علمیه در آن قرار دارد)، متقابلاً چه بسا ممکن است کسی در پایان دوره راهنمایی بنا به دلایلی مثل ضعف جسمی یا ضریب هوشی نتواند وارد حوزه شود و این امکان در پایان دوره دبیرستان برای او فراهم گردد.

نتیجه اینکه برای نوع و غالب افراد، پایان دوره راهنمایی، مناسب ترین مرحله برای ورود به حوزه است. البته استثنائاتی دارد که بایستی آن ها را هم در نظر گرفت.[2]

حضرت حجة الاسلام سیّد محمدرضا طباطبایی مدیریت محترم مدرسه علمیه شهیدین: مقطع اتمام دبیرستان (دیپلم) یا یک سال مانده به آخر دبیرستان (دوّم دبیرستان) مقطع خوب برای ورود به حوزه است.*

* نظر معظم له بر این اساس است که در صورتی که فرد یک سال قبل از اخذ دیلپم وارد حوزه شود، می تواند دیپلم خود را همزمان با تحصیل در حوزه به صورت غیر حضوری از دبیرستان اخذ کند.

حضرت حجة الاسلام عالم زاده نوری: با تاکید بر قید «غالب و نوع» مقطع دیپلم مناسب تر است؛ زیرا اولاً تصمیم گیری فرد هوشمندانه تر و عاقلانه تر و به دور از احساسات است.

ثانیاً دروس حوزه برای طلبه دبیرستانی سهل تر است و باید تحصیلات او مستحکم تر شود.

ثالثاً از اطلاعات نوع جوانان زمان مطلع است و احساس سرافکندی کاذب به او دست نمی دهد.

نتیجه نهایی:

به نظر می رسد طبق گفته استاید، مخصوصاً حضرت آیت الله مکارم شیرازی (دام ظلّه) برای غالب و نوع افراد اتمام دوره دبیرستان مناسب ترین زمان برای ورود به حوزه  علمیه می باشد. البته این قانونی کلی نمی باشد و ممکن است با توجه به نوع فرهنگ خانواده ها و شخصیت افراد استثنائاتی هم داشته باشد.

موفق و پیروز باشید.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1]. کد رهگیری استفتاء: 9311050002

[2]. صراط، ص26