در طول تاريخ افراد بسيار آلوده ‏اى را مى‏ بينيم كه با شنيدن آیه ای از آیات قرآن کریم چنان تكان خوردند كه در يك لحظه با تمام گناهان خود وداع گفتند، و حتى بعضاً در صفوف زاهدان و عابدان قرار گرفتند.

 از جمله ی این افراد که با شنیدن آیه ای از آیات قرآن کریم متأثر شد و مسیر زندگی خویش را تغییر داد، سرگذشت معروف «فُضَيل بن عَيّاض» است.[1]

او در آغاز كار راهزن خطرناكى بود كه همه مردم از او وحشت داشتند. در کتب تفسیر و حدیث آورده اند که در دل شبی از نزديكى يك آبادى مى‏ گذشت، دختركى را ديد و نسبت به او علاقه ‏مند شد. عشق سوزان دخترك فُضَيل را وادار كرد كه شب هنگام از ديوار خانه او بالا رود و تصميم داشت به هر قيمتى كه شده به وصال او نائل گردد، در اين هنگام بود كه در يكى از خانه‏ هاى اطراف شخص بيداردلى مشغول تلاوت قرآن بود و به همين آيه رسيده بود: أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذينَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ وَ ما نَزَلَ مِنَ الْحَق[2]؛ آيا وقت آن نرسيده است كه قلب های مؤمنان در برابر یاد خدا و آنچه از حقّ نازل كرده است خاشع گردد؟!

 اين آيه همچون تيرى بر قلب آلوده فُضَيل نشست، درد و سوزى در درون دل احساس كرد، تكان عجيبى خورد، اندكى در فكر رفت اين كيست كه سخن مى‏ گويد؟ و به چه كسى اين پيام را مى‏ دهد؟ به من مى ‏گويد: اى فُضَيل! «آيا وقت آن نرسيده است كه بيدار شوى، از اين راه خطا برگردى، از اين آلودگى خود را بشويى، و دست به دامن توبه زنى؟! ناگهان صداى فُضَيل بلند شد و پيوسته مى ‏گفت: بَلى وَ الله قَد آنَ، بَلى وَ الله قَد آنَ؛ به خدا سوگند وقت آن رسيده است، به خدا سوگند وقت آن رسيده است!». او تصميم نهايى خودش را گرفته بود، و با يك جهش برق ‏آسا از صف أشقيا[3] بيرون پريد، و در صفوف سُعدا[4] جاى گرفت، به عقب برگشت و از ديوار بام فرود آمد، و به خرابه ‏اى وارد شد كه جمعى از كاروانيان آنجا بودند، و براى حركت به سوى مقصدى با يكديگر مشورت مى ‏كردند، مى‏ گفتند فُضَيل و دار و دسته ی او در راه اند، اگر برويم راه را بر ما مى ‏بندند و ثروت ما را به غارت خواهند برد! فُضَيل تكانى خورد و خود را سخت ملامت كرد، و گفت: چه بد مردى هستم! اين چه شقاوت است كه به من رو آورده؟ در دل شب به قصد گناه از خانه بيرون آمده ‏ام، و قومى مسلمان از بيم من به كُنج اين خرابه گريخته ‏اند! روى به سوى آسمان كرد و با دلى توبه ‏كار اين سخنان را بر زبان جارى ساخت: اللّهُمَّ إنّى تُبتُ إليكَ وَ جَعلتُ توبتِى إليك جوار بيتك الحرام!؛ خداوندا! من به سوى تو بازگشتم، و توبه خود را اين قرار مى‏ دهم كه پيوسته در جوار خانه تو باشم، خدايا از بدكارى خود در رنجم، و از ناكسى در فغانم، درد مرا درمان كن، اى درمان كننده همه دردها! و اى پاك و منزّه از همه عيب ها! اى بى‏ نياز از خدمت من! و اى بى ‏نقصان از خيانت من! مرا به رحمتت ببخشاى، و مرا كه اسير بند هواى خويشم از اين بند رهايى بخش!

 خداوند دعاى او را مستجاب كرد، و به او عنايت ها فرمود، و از آنجا بازگشت و به سوى«مكّه» آمد، سال ها در آنجا مجاور بود و از جمله أولياء گشت!

«فُضَيل» در كُتب رجال به عنوان يكى از راويان موثّق از امام صادق (علیه السّلام) و از زُهاد معروف معرفى شده و شاگردانی تربیت کرد و تا پايان عُمر در جوار كعبه مى ‏زيست و همان جا در روز عاشورا بدرود حيات گفت.[5]

گداى كوى تو از هشت خلد مستغنى است             اسير عشق تو از هر دو كون آزاد است

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] . ر.ک: سفینة البحار، ج7، ص103

[2] . سوره حدید، آیه 16. أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ ءَامَنُواْ أَن تخَْشَعَ قُلُوبهُُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ وَ مَا نَزَلَ مِنَ الحَْقّ‏ِ وَ لَا يَكُونُواْ كاَلَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ مِن قَبْلُ فَطَالَ عَلَيهِْمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبهُُمْ  وَ كَثِيرٌ مِّنهُْمْ فَاسِقُون؛ آيا وقت آن نرسيده است كه دل هاى مؤمنان در برابر ذكر خدا و آنچه از حقّ نازل كرده است خاشع گردد؟! و مانند كسانى نباشند كه در گذشته به آنها كتاب آسمانى داده شد، سپس زمانى طولانى بر آنها گذشت و قلب هايشان قساوت پيدا كرد و بسيارى از آنها گنهكارند!

[3] . انسان های شقی و پست.

[4] . انسان های سعادت مند.

[5] . ر.ک: الجامع لأحكام القرآن، ج ‏18، ص 251 و تفسير روح البيان، ج‏9، ص365 به نقل از تفسير نمونه، ج‏23، ص 345 با کمی تغییر در عبارات داستان.