بسم الله الرحمن الرحیم

از آنجایی که دانستن احکام شرعی یکی از مسائل ضروری و واجب زندگی ما مسلمانان است تصمیم گرفتم بعضی از مسائل مهم شرعی که در زندگی با آن مواجه می شویم را در وبگاهم هر از چند گاهی درج کنم.

برای شروع تصمیم گرفتم بعضی از مسائل مهم و ضروری غسل را به همراه فتوای نُه تن از مراجع تقلید تقدیمتان کنم.

بنده پیشنهاد می کنم حتماً این مسائل را مطالعه کنید اما قبل از شروع چند نکته رو متذکّر می شوم.

1- برا تایپ این مجموعه وقت زیادی صرف شده لذا انتظار می رود دوستان سایبری حق کپی رایت را رعایت کنند.

2- در این مجموعه به 54 پرسش مبتلابه در ارتباط با احکام غسل پاسخ داده شده است.

3- در تنظیم این متن، نظر حضرت امام خمینی ـ قدس سرّه ـ به عنوان اوّلین فتوا آمده و فتاوای دیگر مراجع بزرگوار ـ که نامشان به ترتیب حروف الفبایی در ذیل می آید ـ پس از آن ذکر گردیده است.

4- در این متن تنها به ذکر اسامی مراجع بزرگوار به اختصار اکتفا شده است، لذا از ساحت آن بزرگوارن پوزش می طلبیم و از درگاه خداوند متعال برای ایشان، دوام عزت و سلامتی مسألت داریم.

5- این مسائل را از کتاب «احکام وضو، غسل و تیمم» تألیف محقق گرانقدر حجة الاسلام سیّد مجتبی حسینی ـ زید عزّه ـ  که جلد ۳۰ از مجموعه کتاب های پرسش ها و پاسخ های دانشجویی است اقتباس کردیم.

اما مسائل:

اهمیت و کیفیت غسل

معنای غسل

س1: معنای غسل و کیفیت گرفتن آن را بیان کنید؟

«غسل» در لغت به معنای شستن چیزی برای از بین بردن چرک آن است و در اصطلاح فقه عبارت است از: «شستن تمام بدن، به قصد قربت و اطاعت از فرمان الهی».[1]

غسل را به دو صورت می توان انجام داد:

1. ترتیبی 2. ارتماسی

در غسل ترتیبی، ابتدا سر و گردن، سپس نیمه راست تا کف پا و بعد از آن نیمه چپ تا کف پا شسته می شود.

اما در غسل ارتماسی، بدن یکباره در زیر آب قرار می گیرد.

فلسفه غسل

س2: فلسفه و فواید غسل جنابت را بیان کنید؟

غسل جنابت یک دستور اسلامی برای پاک نگه داشتن بدن و رعایت بهداشت در طول زندگی است؛ زیرا کسانی هستند که از نظافت خود غافل می شوند! اما این حکم اسلامی، آنها را وادار می کند که در فواصل مختلف خود را شست و شو دهند و بدن را پاک نگه دارند. این امر یکی از حکمت و فلسفه های غسل به شمار می آید و به هیچ و جه علت اصلی وجوب غسل نیست. لذا کسانی که تازه بدن خود را شسته، ولی از او منی خارج شده است، باز باید غسل را انجام دهد.[2]

غسل های واجب و مستحب

س3: تعداد غسل های واجب برای مرد و زن چندتا هست؟

همه مراجع: غسل های واجب بر مردان عبارت است از:

1. غسل جنابت 2. غسل مسّ میت 3. غسلی که با نذر و مانند آن واجب شده است.

غسل های واجب بر زنان عبارت است از:

1. غسل حیض 2. غسل نفاس 3. غسل استحاضه 4. همه ی غسل هایی که بر مردان واجب است.[3]

س4: غسل های مستحبی کدام است؟

تعداد غسل های مستحبی فراوان است. برخی تعداد آنها را تا صد مورد شمرده اند. پاره ای از آنها عبارت است از:

1. غسل جمعه 2.  غسل روز عید فطر و قربان 3. غسل روز عید نوروز 4. غسل بچه ای که تازه به دنیا آمده است 5. غسل کسی که جایی از بدنش را به میت غسل داده شده رسانده است 6. غسل کسی که برای تماشای دار آویخته رفته و آن را دیده است 7. غسل نماز حاجت 8. غسل استخاره 9. غسل توبه 10. غسل سفر 11. غسل تظلم و دادخواهی 12. غسل نشاط در عبادت 13. غسل کسی که شراب خورده و خوابیده است 14. غسل زمان های خاص مانند شب اول ماه رمضان، اول رجب، پانزدهم رجب و شعبان و… که تفصیل آن در رساله های عملیه آمده است 15. غسل مکان های خاص مانند داخل شدن به حرم مکه، مسجدالحرام، مرقد امامان (علیهم السّلام)و… که تفصیل آن در رساله های عملیه آمده است.[4]

تبصره: عده ای از مراجع تقلید انجام برخی غسل های یاد شده را به قصد رجا (به امید دادن ثواب) بیان کرده اند.

تفاوت غسل و وضو

س5: تفاوت غسل و وضو چیست؟

1. در غسل موالات شرط نیست 2. در غسل شستن از بالا به پایین لازم نیست (البته آیت الله بهجت شستن از بالا به پایین را احتیاط واجب می داند) 3. در غسل باید آب به پوست بدن برسد؛ ولی در وضو اگر پوست صورت از لای موها پیدا نباشد، لازم نیست آب به آن برسد.

گفتنی است کیفیت انجام غسل برای تمام انواع آن به یک شکل است و هیچ تفاوتی با هم ندارند.

شستن اعضا

س7: آیا در غسل لازم است بدن از بالا به پایین شسته شود؟

ج: همه مراجع (به جز بهجت): خیر، لازم نیست.[5]

آیت الله بهجت: بنابر احتیاط واجب، باید از بالا به پایین بشوید.[6]

س8: هنگام غسل و شستن طرف راست و چپ، سر و گردن را نیز می شستم، آیا این کار صحیح بوده است؟

همه مراجع: چنانچه ابتدا، سر و گردن را بشویید و در هنگام شستن سمت راست و چپ بدن، دوباره به سر و گردن آب برسانید، اشکال ندارد و غسل صحیح است.[7]

س9: آیا در غسل شستن داخل بینی و گوش نیز واجب است؟

همه مراجع: خیر شستن داخل بینی و هر چه از باطن شمرده می شود، واجب نیست.[8]

دست کشیدن

س10: آیا در غسل دست کشیدن به بدن واجب است؛ یا تنها جاری کردن آب بر بدن کافی است؟

همه مراجع: اگر بدون دست کشیدن آب به پوست می رسد، دست کشیدن به بدن لازم نیست.[9]

موهای بلند

س11: آیا در غسل شستن موهای بلند بدن واجب است؟

همه مراجع (به جز امام، خامنه ای، مکارم و نوری): خیر، شستن موهای بلند واجب نیست.[10]

آیات عظام امام، خامنه ای، مکارم و نوری: بنابراحتیاط واجب، شستن موهای بلند هم واجب است.[11]

غسل ارتماسی

س12: آیا انجام غسل ارتماسی، با لباس زیر در استخر جایز است؟

همه مراجع: اگر آب یکباره تمام بدن را فرا بگیرد، غسل صحیح است.[12]

س13: کسی که تمام بدنش زیر آب است، آیا می تواند نیت غسل ارتماسی کند یا اینکه باید از آب بیرون آید و بعد در آب فرو رود؟

ج: آیات عظام امام، بهجت، فاضل، نوری: آری، ولی باید بعد از نیت، بدن را زیر آب حرکت دهد.[13]

آیات عظام تبریزی، سیستانی، صافی و مکارم: بنابر احتیاط واجب باید در غسل ارتماسی، مقداری از بدن بیرون آب باشد.[14]

آیت الله وحید: بنابر احتیاط واجب، باید در غسل ارتماسی تمام بدن بیرون آب باشد.[15]

س14: کسی که بدنش تا گردن زیر آب است، آیا با فرو بردن سر، غسل ارتماسی صحیح است؟

همه مراجع (به جز وحید): آری، غسل او صحیح است و لازم نیست تمام بدن بیرون آب باشد.[16]

آیت الله وحید: بنابر احتیاط واجب، باید تمام بدنش بیرون آب باشد.[17]

غسل ارتماسی زیر دوش

س15: آیا می توان با دوش حمام غسل ارتماسی گرفت؟

همه مراجع: خیر، غسل ارتماسی زیر دوش حمام صحیح نیست و باید غسل ترتیبی انجام داد.[18]

شرایط غسل

س16: آیا انجام غسل هم شرایطی دارد؟

همه مراجع: آری، تمام شرایطی که برای وضو بیان شده، در غسل نیز شرط است.[19]

تصبره1: شرایط غسل عبارتند:

1. آب غسل پاک باشد 2. آب غسل مطلق باشد (مضاف نباشد) 3. آب غسل مباح باشد (غصبی نباشد) 4. ظرف آب غسل مباح باشد 5. ظرف آب غسل طلا و نقره نباشد 6. اعضای غسل پاک باشد 7. برای غسل گرفتن وقت باشد 8. با قصد قربت باشد 9. در کارهای غسل از دیگری کمک نگیرد 10. استعمال آب برای او مانعی نداشته باشد 11. مانعی از رسیدن آب بر اعضای غسل نباشد.[20]

تبصره2: بین وضو و غسل تفاوت هایی وجود دارد که در عنوان «تفاوت غسل و وضو» بیان شد.

نجاست بدن در غسل

س17: یک قسمت از بدنم نجس بود و فراموش کردم آن را تطهیر کنم، آیا با انجام غسل (زیر دوش حمام)، نجاست نیز از بین رفته است؟ آیا غسل نیز صحیح است؟

همه مراجع (به جز بهجت و صافی): غسل باطل است و اگر با آب دوش حمام نجاست بر طرف شده باشد باید برای نماز و مانند آن، دوباره غسل کنید.[21]

آیات عظام بهجت و صافی: غسل باطل است و باید برای نماز و مانند آن، عضوی را که نجس بوده، آب بکشید؛ مگر آن که بدانید با غسل گرفتن، پاک شده است در این صورت اعاده غسل لازم نیست.[22]

موالات در غسل

س18: آیا در غسل پی در پی شستن لازم است؟

همه مراجع: خیر، می تواند بعد از شستن هر قسمت از بدن، صبر کند و پس از مدتی قسمت دیگر را بشوید.[23]

کمک در غسل

س19: آیا زن و شوهر و محارم می توانند یکدیگر را در انجام غسل یاری دهند؟

همه مراجع: اگر در رساندن آب به بدن و شستن آن کمک کنند، غسل باطل است.[24]

تبصره: اگر زن و شوهر به خاطر بیماری یا شکستگی اعضای بدن و مانند آن نتوانند به تنهایی غسل کنند می توانند در این کار از یکدیگر کمک بگیرند.[25]

غسل رو به قبله

س20: آیا در حال غسل، باید رو به قبله باشیم؟

همه مراجع: خیر، لازم نیست.[26]

زمان غسل

س21: آیا غسل جنابت، فوری بر انسان واجب می شود؟

همه مراجع: خیز، غسل جنابت تنها برای نماز و کارهایی که در آن، طهارت شرط است، واجب می شود.[27]

س22: با غسل جنابت تا چه زمانی می توان نماز خواند؟

همه مراجع: تا زمانی که یکی از مبطلات وضو رخ ندهد، می توان با آن نماز خواند.[28]

س23: آیا می شود غسل جنابت را قبل از وقت نماز انجام داد؟

همه مراجع: آری، غسل جنابت پیش از وقت نماز جایز و صحیح است ولی به قصد خواندن نماز واجب نباشد؛ بلکه به هدف پاک شدن از جنابت و انجام کارهای مستحبی مانند خواندن قرآن و مانند آن باشد.[29]

فراموشی غسل

س24: اگر پس از غسل، شخص بفهمد جایی از بدن را نشسته، تکلیف چیست؟

آیات عظام امام، بهجت، صافی، فاضل و نوری: اگر از طرف چپ بدن باشد، شستن همان مقدار کافی است و اگر سمت راست باشد، باید بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشوید و اگر از سر و گردن باشد، باید بعد از شستن آن مقدار، دوباره سمت راست و سپس سمت چپ بدن را بشوید.[30]

آیت الله تبریزی: اگر از طرف چپ بدن باشد، شستن همان مقدار کافی است و اگر از سکت راست باشد، احتیاط مستحب آن است که بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشوید و اگر سر و گردن باشد، باید بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف راست و چپ را بشوید.[31]

آیات عظام خامنه ای، مکارم و وحید: اگر از طرف چپ بدن باشد، شستن همان مقدار کافی است و اگر از سمت راست باشد، احتیاط (واجب) آن است که باید بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشوید و اگر از سر و گردن باشد، باید بعد از شستن آن، دوباره طرف راست و چپ را بشوید.[32]

آیت الله سیستانی: اگر از طرف چپ بدن باشد، شستن همان مقدار کافی است و اگر از سمت راست باشد، احتیاط مستحب آن است که بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشوید و اگر از سر و گردن باشد، بنابر احتیاط واجب باید بعد از شستن آن مقدار، دوباره بدن را بشوید.[33]

شک در غسل

س25: اگر کسی بعد از غسل، شک کند که غسل را درست به جا آورده یا نه، تکلیفش چیست؟

همه مراجع (به جز تبریزی و وحید): به شک خود اعتنا نکند و لازم نیست دوباره غسل به جا آورد.[34]

آیات عظام تبریزی و وحید: اگر احتمال بدهد هنگام غسل، توجه (به شرایط صحت آن) داشته و صحیح به جا آورده، لازم نیست دوباره غسل کند.[35]

س26: کسی که جنب بوده، اگر بعد از نمازی که خوانده، شک کند غسل کرده یا نه، تکلیفش چیست؟

همه مراجع (به جز تبریزی و وحید): نمازی را که خوانده، صحیح است؛ ولی برای نمازهای بعد باید غسل کند.[36]

آیات عظام تبریزی و وحید: اگر احتمال بدهد هنگام که هنگام شروع به نماز متوجه بوده، نمازی را که خوانده، صحیح است، ولی برای نمازی های بعد باید غسل کند.[37]

س27: به قصد غسل جنابت به حمام رفتم؛ ولی وقتی که بیرون آمدم شک کردم غسل را انجام داده ام یا نه، تکلیف چیست؟

همه مراجع: باید بنا را بر انجام ندادن بگذارید و غسلتان را به جا آورید.[38]

غسل مافی الذمه

س28: منظور از غسل «ما فی الذمه» چیست؟

غسل «ما فی الذمه» آن است که بر انسان غسلی واجب شده؛ ولی نوع آن را نمی داند. در این صورت گفته می شود به نیت آنچه که بر عهده اش آمده، یک غسل انجام دهد.[39]

غسل چند منظوره

س29: آیا  کسی که چند غسل بر ذمه او هست، می تواند به نیست همه یک غسل انجام دهد؟

همه مراجع: آری، می تواند.[40]

س30: اگر کسی برای انجام غسل خاصی (مانند غسل جنابت) نیت کند و آن را به جا آورد، آیا از سایر غسل ها کفایت می کند؟

آیات عظام امام، خامنه ای، صافی و مکارم: اگر غسل جنابت باشد و به قصد آن غسل کند، از سایر غسل ها کفایت می کند؛ ولی اگر غیر غسل جنابت باشد بنابر احتیاط واجب از سایر غسل  ها کفایت نمی کند.[41]

آیت الله بهجت: اگر غسل واجب باشد و به قصد آن غسل کند، از سایر غسل ها کفایت می کند؛ ولی اگر غسل مستحبی را قصد کند، تنها از غسل های مستحبی کفایت می کند.[42]

آیات عظام تبریزی، سیستانی، فاضل و وحید: به قصد هر کدام انجام دهد از سایر غسل ها کفایت می کند.

غسل جایگزین وضو

س31: با چه غسل هایی می توان نماز خواند؟

آیات عظام امام، بهجت، خامنه ای، صافی و فاضل: تنها با غسل جنابت می توان نماز خواند؛ ولی با غسل های دیگر باید وضو هم گرفت.[43]

آیات عظام تبریزی، سیستانی، مکارم، نوری و وحید: با همه غسل های واجب و مستحب معتبر و مأثور ـ غیر از غسل استحاضه متوسطه ـ می توان نماز خواند؛ اگر چه احتیاط مستحب آن است که (در غیر غسل جنابت) وضو هم بگیرد.[44]

تبصره: آیت الله مکارم، در اقسام استحاضه، استحاضه متوسطه را قبول ندارد. بنابراین غسل استحاضه متوسطه معنا ندارد.

س32: اگر کسی بعد از غسل جنابت برای نماز وضو بگیرد، کار حرامی انجام داده است؟

همه مراجع: آری، وضو بدعت و حرام است؛ ولی غسل او باطل نمی شود.[45]

موانع غسل

س33: اگر پس از غسل بفهمد، مانعی در بدنش مثل لاک وجود داشته، وضعیت نمازش چه می شود؟

همه مراجع: اگر مانعی باشد (مانند لاک) که آب به بدن نمی رسد، باید دوباره غسل کند و نمازهایش را قضا نماید.[46]

مبطلات غسل

س34: در صورتی که قبل از غسل جنابت، یکی از مبطلات وضو از انسان سر زند، آیا باید بعد از غسل، وضو نیز بگیرد؟

همه مراجع: خیر، بعد از غسل جنابت، نباید برای نماز وضو بگیرد.[47]

س35: آیا بعد از غسل، خراج شدن بول و باد معده آن را باطل می کند؟

همه مراجع: خیر، غسل باطل نمی شود؛ ولی باید برای نماز وضو بگیرد.[48]

س36: اگر در اثنای غسل جنابت، حدث اصغر (بول، باد معده و …) خارج شود، آیا غسل صحیح است؟

آیات عظام امام، خامنه ای، صافی، فاضل، نوری: غسل باطل نمی شود و آن را تمام کند؛ ولی بهتر (احتیاط مستحب) است آن را به قصد آنچه بر ذمه او است ( از اتمام یا اعاده) از سر گیرد. در هر صورت باید برای نماز خواندن و هر کاری که در آن طهارت لازم است، وضو نیز بگیرد.[49]

آیت الله بهجت: لازم نیست غسل را تمام کند و بنابر احتیاط واجب باید آن را به قصد آنچه بر ذمه او است (از اتمام یا اعاده)، از سر گیرد و برای نماز و هر کاری که در آن طهارت لارم است، وضو بگیرد.[50]

آیت الله تبریزی: باید غسل را از سر گیرد و بنابر احتیاط واجب، باید برای نماز و هر کاری که در آن طهارت لازم است، وضو نیز بگیرد.[51]

آیت الله سیستانی: غسل باطل نمی شود؛ ولی بنابر احتیاط واجب باید برای نماز و هر کاری که در آن طهارت لازم است،وضو بگیرد.[52]

آیت الله مکارم: ضررى به غسل او نمى زند و برای نماز و هر کاری که در آن طهارت لازم است، وضو بگیرد.[53]

آیت الله وحید: بنابر احتیاط واجب باید غسل را تمام کند و دوباره از سر گیرد و برای نماز و هر کاری که در آن طهارت لازم استف وضو نیز بگیرد.[54]

غسل جمعه

س37: وقت غسل جمعه تا چه زمانی است؟

همه مراجع: وقت غسل جمعه از اذان صبح است تا اذان ظهر (هر چند نزدیک ظهر بهتر است) و اگر تا این موقع انجام نداد، می تواند آن را بدون قصد ادا و قضا بعد از ظهر به جا آورد.[55]

س38: آیا جایز است قضای غسل جمعه را وسط هفته انجام داد؟

همه مراجع: می تواند قضای غسل جمعه را صبح شنبه تا غروب به جا آورد ولی قضای آن را در روزهای دیگر وارد نشده است.[56]

س39: آیا کسی که حائض هست، می تواند غسل جمعه به جا آورد؟

همه مراجع (به جز سیستانی): آری، غسل جمعه از زن حائض صحیح است.[57]

آیت الله سیتانی: بنابر احتیاط واجب، غسل جمعه از زن حائض صحیح نیست.[58]

غسل حیض

س40: آیا می توان غسل جنابت را در حال حیض انجام داد؟

همه مراجع (به جز امام و خامنه ای): آری، غسل جنابت در حال حیض، صحیح است و از جنابت پاک می شود.[59]

آیات عظام امام و خامنه ای: بنابر احتیاط واجب غسل جنابت در حال حیض صحیح نیست.[60]

س41: خانمی که از حیض پاک شده و می خواهد نماز بخواند؛ آیا پیش از غسل وضو بگیرد یا بعد از آن؟

همه مراجع: فرقی ندارد؛ ولی اگر پیش از غسل وضو بگیرد، بهتر است.[61]

تبصره: طبق فتوای عده ای از مراجع تقلید، غسل حیض نیاز به وضو ندارد؛ ولی اگر حائض بخواهد وضو بگیرد و به استحباب عمل کند فتوای یاد شده در متن راهگشای اوست.

غسل بدون جنابت

س42: آیا بدون جنابت، انجام دادن غسل جنابت صحیح است؟

همه مراجع: خیر، چنین غسلی مشروع نیست (و باید برای نماز وضو گرفت).[62]

غسل جنابت مستحبی

س43: آیا غسل جنابت مستحبی نیز داریم؟

همه مراجع: اگر انسان جنب شود و هنوز وقت نماز داخل نشده باشد، در این صورت انجام غسل جنابت مستحب است؛ ولی پس از داخل شدن وقت یا برای کارهایی که شرط آن طهارت است غسل واجب می شود.[63]

غسل احتیاطی

س44: آیا با غسل جنابت احتیاطی می شود، نماز خواند؟

همه مراجع: خیر، با غسل احتیاطی نمی شود نماز خواند از این رو بعد از غسل باید وضو هم گرفت.[64]

غسل خوشبویی زن

س45: گفته شده: اگر زن به صورت معطر و خوشبو از منزل بیرون رود، بایدبرای این کار غسل کند؛ آیا این سخن درست است؟

همه مراجع: آری، زنی که برای غیر شوهرش بوی خوش استعمال کرده است، مستحب است برای این کار غسل انجام دهد.[65]

اسراف در غسل

س46: آیا اسراف در آب، غسل را باطل می کند؟

همه مراجع: اسراف در آب جایز نیست؛ ولی غسل را باطل نمی کند.[66]

غسل مس میت

تشریح بدن میّت

س47: در هنگام تشریح، اگر دست ما به مرده ای بخورد که نمی دانیم مسلمان است یا کافر؛ آیا غسل مس میت لازم است؟

همه مراجع: غسل مس میت واجب است، خواه میت مسلمان باشد یا کافر؛ مگر آنکه بدانید میت مسلمانی است که او را غسل داده اند.[67]

س48: حکم دست زدن دانشجویان پرستاری به استخوان های (بدون گوشت) میت چیست؟

آیات عظام امام، خامنه ای  و نوری: اگر میت را غسل نداده اند، باید برای مس استخوان او، غسل کرد.[68]

آیات عظام بهجت، صافی و فاضل: اگر میت را غسل نداده اند، بنابر احتیاط واجب باید برای مس استخوان او، غسل کرد.[69]

آیات عظام تبریزی، سیستانی، مکارم و وحید: اگر استخوانی باشد که گوشت ندارد، برای مس آن، غسل واجب نیست.[70]

س49: کسی که به بدن میت قبل از غسل دست بزند، آیا بدن و لباسش هم نجس می شود و باید آب بکشد، یا فقط غسل کند؟

همه مراجع (به جز مکارم): اگر دست یا لباس خودش و یا بدن میت، مرطوب باشد، نجس می شود و باید محل تماس را تطهیر کند. اگر خشک باشد، بهتر (احتیاط مستحب) است، محل تماس را بشوید.[71]

آیت الله مکارم: اگر دست یا لباس خودش و یا بدن میت مرطوب باشد، نجس می شود و باید محل تماس را تطهیر کند. اگر خشک باشد، بنابراحتیاط واجب باید محل تماس را بشوید.[72]

مس میت با دستکش

س50: اگر مس میت با دستکش صورت گیرد، باز غسل مس میت لازم است؟

همه مراجع: خیر، غسل واجب نمی شود.[73]

تماس با بیمار مرگ مغزی

س51: آیا ماساژ فردی که نمی دانیم زنده است یا مرده، غسل مس میت دارد؟

همه مراجع: تا وقتی که روح از بدن او جدا نشده، و یا بدنش گرم است، دست زدن به بدن او موجب غسل نمی شود.[74]

س52: آیا دست زدن به بیماری که در کما بوده و یا دچار مرگ مغزی شده و چند لحظه دیگر می میرد، غسل مس میت دارد؟

همه مراجع: تا وقتی که روح از بدن او جدا نشده، و یا بدنش گرم است، دست زدن به بدن او موجب غسل نمی شود.[75]

مس جنین

س53: آیا برای دست زدن به جنی سقط شده غسل واجب می شود؟

همه مراجع: اگر چهار ماه او تمام شده (و روح در بدنش دمیده شده) است، غسل مس میت واجب می شود.[76]

س54: مادرانی که بچه شان مرده به دنیا می آید؛ آیا باید غسل مس میت به جا آورند؟

همه مراجع: اگر چهار ماه او تمام شده و با بدن مادر تماس پیدا کند، بر مادر غسل میت واجب می شود.[77]

تبصره: طبق فتوای آیت الله سیستانی اگر بچه با بدن مادر تماس هم پیدا نکند، بنابر احتیاط واجب بر مادر غسل مس میت واجب می شود.